Berberiler Kimdir?
Kısaca Berberi Tarihi isimli youtube video çalışmam.
Günümüzde Berberiler; Fas, Cezayir, Tunus, Libya, Mısır, Mali, Nijer ve Moritanya’da dağınık gruplar halinde yaşamaktadır. Bu geniş coğrafyada göçebe ya da yarı-göçebe olarak yaşayan en eski kabilelerden biridir. Buna rağmen bütün olarak Berberi tarihi okuması yapmak bugün için pek mümkün değildir. Çünkü Berberi halkları hiçbir zaman tek çatıda birleşerek bir imparatorluk kuramamışlardır. Farklı coğrafi bölgelerde küçük boyutlu krallıklar kurmuşlar ve bu krallıkların ömrüde pek uzun olmamıştır.
Sadece günlük ihtiyaçları karşılayabilecek güçte olan Berberîce, Arapça’nın ifade zenginliği ve üstünlüğü karşısında dayanamayıp büyük ölçüde unutulmuştur.
Arap kaynakları Berberîler’in Yemen’den veya Ken‘an ülkesi olarak bilinen Filistin ve Lübnan sahillerinden, Hz. Dâvûd’un Kral Câlût’u öldürmesinden sonra Kuzey Afrika’ya gittiklerini kaydederler. Bazı kaynaklar ise Kafkasya bölgesinden göç ettikleri yönündedir. MÖ 1000’de Fenikeliler ile yapılan ticarette bugün Berberi olarak bildiğimiz topluluktan bahsedildiği iddialar arasında yer almaktadır. Fakat bütün bu rivayetler güçlü dayanağı olmayan efsanevi kaynaklardır.
Yeryüzünde birçok topluluk kendi dillerinde aldıkları isimleri yerine komşularının veya bölgelerinde bir müddet hakimiyet kuranların onlara yakıştırdıkları isimlerle tanınırlar. Berberilerde bu kavimlerden biridir. Romalılar Kuzey Afrika’yı işgalleri sırasında ciddi bir mukavemet gösteren bu halka “barbar topluluklar” manasına gelen “BARBAROS” ismini takmışlardı. Araplar bu bölgeye geldiklerinde uydukları Barbaros kelimesini BERBERİ olarak telaffuz etmişler ve kelimenin bu şekilde yaygınlık kazanmasına sebep olmuşlardır. Bilindiği kadarıyla bu halkın bireyleri berberi isimden ciddi şekilde rahatsızlık duyuyorlar ve kendilerini “Hür İnsanlar” manasına gelen “İMAZIĞIN” kelimesi ile ifade ediyorlar.
Berberîler’le müslümanlar arasındaki münasebetler Hz. Ömer ra. devrinde başlamıştır. Mısır fâtihi Amr b. As Ağustos 642 tarihinde Fizan’a kadar ilerlemiş ve Cebelinefûse’ye ulaşmıştır. Amr, bu süreçte Berberîler tarafından ciddi bir mukavemetle karşılaşmamıştır.
Fakat bu durum Hz. Osman ra. döneminde değişmiştir. Hz. Osman, Amr b. As’ın azlinden sonra Mısır valiliğine tayin ettiği süt kardeşi Abdullah b. Sa’d’a, Kuzey Afrika’ya sefer yapması için emir verdi. Bizans’da, müslüman kuvvetlerin ilerlemesini durdurmak için Berberî kabileleriyle iş birliği yaptı. 647 yılında yapılan savaşta müslümanlar galip geldiler.
Emevî hânedanının takip etmekte olduğu Arapçı politika sebebiyle gayri Arap unsurlardan müslüman olsalar bile cizye alınması, devlet idaresinde söz sahibi olmalarına imkân verilmemesi ve onların âdeta ikinci sınıf tebaa muamelesi görmesi, doğuda İranlılar ve Türkler, batıda da Berberîler arasında Emevî hânedanına karşı çeşitli hoşnutsuzlukların doğmasına ve isyanların çıkmasına zemin hazırlamıştır. Kargaşa süreci Abbasiler döneminde de devam etmiştir.
Fatımiler 10. yüzyılın ortalarında Ben-i Hilal ve Ben-i Süleym isimli iki bedevi Arap kabilesini Mısır’ın güneyinde Yukarı Mısır olarakta bilinen Said bölgesine yerleştirdiler. Mısır’dan Atlas Okyanusuna kadar uzanan bütün sahil şeridindeki mahalli Berberi soylu emirlikler kendi başlarına hareket etmeye başlayınca sonlarını da hazırlamış oldular.
Kısa zamanda Berberi emirliklerin hakimiyetine son veren bu bedeviler yaklaşık 4 asır boyunca İslam medeniyeti adına bölgede ne varsa bir çoğuna zarar verdiler. Berberi topluluklar ise şehir merkezlerini ve çevrelerindeki arazilerini terk ederek genelde dağlık bölgelere ve çöllere doğru çekildiler.
Ancak karşılıklı münasebetler sonucu her iki kavim mensupları birbirlerine yeniden yaklaştılar ve tarihlerinde yeni bir sayfa açtılar. Artık Berberiler biraz Araplaşırken bedevi Araplarda onların sayesinde yerleşik hayata alıştılar.
İslam şemsiyesi altında Arap-Berberi birlikteliği kurularak 11. yüzyılın 2. yarısına kadar başta Kuzey Afrika olmak üzere Afrika’nın önemli bir kısmını kaplayan Büyük Sahra bölgesi ve Güneyinden Kızıl Denizden Atlas Okyanusuna kadar uzanan ve Siyahlar Ülkesi olarakta bilinen Sudan’a, İspanya’dan Fransa içlerine kadar Batı Avrupaya Berberi İslam damgasını Araplarla birlikte vurdular.
Berberiler için kısaca, Kuzey Afrika’ya egemen olan Fenike, Kartaca, Roma, İslam ve Osmanlı kültürlerinden farklı biçimlerde etkilenmişlerdir diyebiliriz.
Yakın Tarih
Tarih boyunca Berberilerle Araplar arasında sürekli sorunlar yaşanmıştır. Özellikle Arap milliyetçiliğinin hakim olduğu rejimlerde Berberilerin baskı altına alındığı örneklerden biraz öncede bahsetmiştim.
Bağımsızlıklarını kazanan ülkelerde sömürgecilerin kullandığı Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca yerine Arapça hakim olmuştur. Berberiler Arapça öğrenmek zorunda ve okullarda ana dillerini konuşmak için 21. yüzyılı beklemek durumunda kalmışlardır.
Berberilerden gelen varlıklarının tanıması talepleri Fas ve Cezayir’de karşılık bulmuş, anayasal olarak Berberi varlığı bu ülkelerde tanınmıştır.
Günümüzde Cezayir’de Berberi dili tanınan ulusal bir dildir ve Berberi yoğunluğu yüksek olan bölgelerde seçmeli dil olarak öğretilmiştir.
Fas’ta ise 2011 yılı anayasal reformunun ardından Berberi dili resmî dil ilan edilmiş ve bölgenin etnik bileşiminden bağımsız olarak zorunlu dil olarak öğretilmektedir.
Kuzey Afrika ülkelerinde Berberi kökenliler sosyal hayatta en üst seviyelere gelebilmiştir. Buna en iyi örnekler olarak Cezayir Başbakanı olan Liamine Zeroual (Liaminii Zirol) ve Fas Başbakanı olmuş olan Driss Jettou gösterilebilir.
Libya’da ise Berberiler Libya İç Savaşı sırasında Muammer Kaddafi rejiminin devrilmesinde aktif rol almıştır.
Meşhur Berberiler
Tarık bin Ziyad, Endülüs’ ü fetheden Emevi komutan.
İbn-i Batuta, Orta Çağın en büyük seyyahı.
Augustinus, 354 – 430 yılları arasında yaşamış olan ünlü Hıristiyan düşünürdür.
***
Videolarımız hoşunuza gittiyse “BEĞENMEYİ” unutmayın! Ayrıca yeni videoları takip etmek için https://www.youtube.com/channel/UCEpQfD3CeVLmCL1sRWjXleQ?sub_confirmation=1 linkini tıklayarak abone olabilirsiniz.
Afrika hakkında diğer içerikler için tıklayın.
