Haritada Çad Cumhuriyetinin Konumu
Orta Afrika’da yer alan ve denize kıyısı olmayan bir kara ülkesidir. Kuzeyinde Libya, batısında Nijer, Nijerya ve Kamerun, güneyinde Orta Afrika Cumhuriyeti, doğusunda ise, Sudan yer alır. Ülkenin büyük kısmı Sahra Çölü ile kaplıdır.
Çad’ın Başkenti
Çad’ın başkenti ve en büyük şehri N’djamena’dır.
1973 senesinde başkentin adı, Fort-Lamy yerine Arapça’da “feraha ermek, toplanmak” anlamlarına gelen Encemine (N’Djaména) olarak değiştirilmiştir.
Şehrin yazılışı birden çok şekildedir. Mesele N’djamena diyede yazılır Encemine diyede yazılabiliyor.
Chari Nehri’nin Logon Nehri ile bağlandığı yerdedir. Bu nehir su akıntısı bakımından coşkun ama sağlık açısından çok sağlıksızdır. Çad’da bulunan elçilik çalışanları ile yaptığım sohbette dünyanın en sağlıksız nehirlerinden biri olduğunu duymuştum.
Kamerun ve Çad Arasında Vize Yok
N’Djamena, Kamerun’a bağlı Kousséri ile sınır komşusudur. Kamerun ve Çad vatandaşları arasında pasaport yada vize uygulaması yoktur. Her iki tarafın vatandaşları istediği taraflara mesai saatleri içerisinde istedikleri zaman geçebilmektedir. Hatta mesai saatleri dışında nehirde balıkçılık yapan balıkçılar belirli bir ücret karşılığı karşıya geçişleri sağlıyorlar. Ama beyaz tenliyseniz bu size biraz pahalıya mal olabiliyor.
Çad Yüzölçümü
Çad’ın yüzölçümü 1.284.000 km2’dir. Yani Türkiye’nin yaklaşık olarak 2 katı. Türkiye 783.562 km2’dir. Ama haritada gördüğünüz gibi google tarafından Türkiye’den küçükmüş gibi görünüyor. Bu kasıtlı olarak mı yapılıyor yoksa teknik bir açıklaması var mıdır ihtilaflı bir konu ama pekte gerçeği yansıtmadığı ortada.
Çad Nüfus
Çad’ın nüfusu hakkında sağlıklı bir bilgiye ulaşmak mümkün olmadı. Kimilerine göre 17 milyon, kimilerine göre 22 milyon nüfusa sahip. Türkiye Dışişleri Bakanlığının verilerine göre ise 14 milyondur.
Ülke Fransız sömürgesinden 1960 yılında bağımsızlığını ilan ediyor. İlan etmesine ediyor ama görünen gerçek şu ki sömürge eskisi gibi devam ediyor. Yeraltı kaynaklarının büyük çoğunluğu hala Fransızlara akıyor. Ülkeden Hristiyan nüfusun çok az olmasına rağmen sömürgeciler olduğundan fazla gösterip manipüle ediyorlar.
Çad Para Birimi
Çad Para BirimiAfrika ülkelerinin çoğunda Afrika Frankı (XAF) kullanılıyor. Buna Sefa, sifo, Afrika Sefası diyenlerde var. Batı sömürgesi olduğu için dolar ve euro kullanımı da yaygın. Çarşıda tepsiler içinde paralarla bekleyen dövizciler aracılığı ile istediğiniz zaman istediğiniz para birimini alabiliyorsunuz.
1 Orta Afrika Frangı 0.012 Türk Lirası kadardır. 560 Sefa 1 dolardır.
Çad’ın Resmi Dili Nedir?
Çad Cumhuriyetinin 2 resmi dili vardır. Devlet dairelerinden genellikle sömürgelik döneminden kalan Fransızca kullanılır. İkinci dil ise Arapça’dır. Bunların dışında ülkede yerel halkın konuştuğu 300 küsür farklı dil olduğu söylenebilir.
Çad Ekonomi
Coğrafi yapısı, alt yapı yoksunluğu, politik çekişmeler, ulaşım sıkıntıları ve tamamen kara ile çevrili olması nedeniyle ülke ekonomisi çok kötü düzeydedir. Açlığın boy gösterdiği ülke, dünyanın en fakir beş ülkesinden biridir. Ülkenin başlıca tarım ürünleri pamuk, pirinç, darı ve patatestir. Nüfusun yüzde 85’i tarım ve hayvancılıkla geçinmektedir. Petrol, uranyum, natron, kaolin, balık (Çad Gölü) başlıca doğal kaynaklarındandır. Ülkenin başlıca ihracat ürünleri ise Pamuk, tekstil ürünleri ve büyükbaş hayvanlardır. Başlıca ihracat ortağı yüzde 78 ile ABD’dir.
Sahra çölünde ise yılda 3 ay yağmur olmasından dolayı yetiştirilen küncü temel gıda maddesidir. İnsanlar bu bölgelerde genel olarak bunla besleniyorlar.
Türkiye Dışişleri Bakanlığı sayfasında ekonomi hakkında şunlar yazar:
IMF verilerine göre Çad ekonomisi 2019 yılında % 3 büyümüştür. Denize kıyısı olmayan Çad’ın ekonomisi petrol ve hayvancılık ile tarıma dayanmaktadır. Ülkede 2003 yılından itibaren önemli miktarda petrol üretilmeye başlanmıştır. Ülke nüfusunun %85’inin geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Ülkede ayrıca altın, natron, uranyum vs. bulunduğu ifade edilmekle birlikte, sınırlı oranda istifade edilmektedir. Çad’da halkın %55’i yoksulluk seviyesinin altında yaşamaktadır. Ortalama insan ömrünün en düşük olduğu ülkelerden Çad’da ortalama yaşam süresi 2016 yılı itibariyle 51,9 yıl olmuştur. Çad, 2019 yılı İnsani Kalkınma Endeksi’nde 189 ülke içerisinde 187. sırada yer almıştır.
Ülkenin ihracatında ABD, Hindistan ve ÇHC; ithalatında ise Fransa, ÇHC ve Kamerun önde gelmektedir. Petrol, canlı hayvan, pamuk, susam ve Arap zamkı ülkenin önemli ihracat kalemleridir. Ülkenin ithalatında makine ve ulaşım ekipmanları, sınai malzemeler, yiyecek ve tekstil ürünleri ise başlıca ithalat kalemlerini teşkil etmektedir.
2014 yılı ikinci yarısında petrol fiyatlarında yaşanan ciddi düşüşle birlikte yoğun bölgesel güvenlik sıkıntıları ve ağır dış ticari borç yükü altında Çad’ın makroekonomik ve finansal performansı son yıllarda önemli ölçüde gerilemiştir.
Dış ticari borç bakımından Çad’ın 2014 yılında İsviçre-İngiltere şirketi Glencore’dan aldığı 1,45 milyar dolarlık borcu geri ödeme konusunda yaşadığı sıkıntılar, yurtdışından ilave borçlanmasına ciddi engel teşkil etmekte, yurtiçi ödemelerini de zora sokmaktadır.
Çad’da Sosyal Yaşam
Halk aşırı zenginler ve aşırı fakirler olarak ikiye ayrılmaktadır. Orta sınıfın neredeyse hiç olmadığını söyleyebiliriz. Sahrada yaptığımız su kuyusu çalışmaları esnasında erkeklerin başkent Encemine’ye aylık 40 dolar karşılığı çalışmaya gittiklerini öğrendik. Ve bu insanlar evlerine yılda 2 defa gidebiliyorlar. Şehirde sokakta yaşıyorlar. Şehir yerlileri ise genel olarak gece kondu bile diyemeyeceğimiz baraka türü evlerde yaşıyorlar. Sahradakiler ise çalıdan yapılmış evlerde yaşamaya çalışıyorlar.
Nüfus artış oranı %1,86 (2017)
Ortalama yaşam süresi 53 yıl
Bebek ölüm oranı 1000/95
Çad İklim / Hava Durumu
Güneyde tropikal bir iklim görülür, kuzeyde ise Sahra Çölü’nün bulunması sebebiyle çöl iklimi hakimdir. Kuzeyde sıcak, kuru, tozlu rüzgarlar meydana gelmektedir. Güney kısmında sık ağaçlı tropikal ormanlar bulunduğundan, bu bölgeler bol yağış alır. Otlaklar ve tarıma elverişli araziler de daha çok bu kısımdadır.Kuzey kısım daha çok çöllerden ve dağlık alanlardan ibarettir. Bölgelere göre değişiklik arz eden bir iklime sahip olan Çad’ın, Çad gölü yakınında bulunan başkenti Ndjamena’da yıllık sıcaklık ortalaması 25 derecedir. Yıllık yağış ortalaması ise 648 mm.’dir. Güneyde Kamerun sınırları yakınında bulunan Mundu şehrinde ise yıllık sıcaklık ortalaması 23 derece, yıllık yağış ortalaması ise 1.228 mm.’dir. Genel olarak yağışlı sezonu ülkenin güneyinde Mayıs’tan Ekim’e kadar, kuzeyinde ise Haziran’dan Eylül’e kadar devam etmektedir.
Çad Saat Farkı
Türkiye’den Çad’a gittiğinizde saatinizi 2 saat geriye almanız gerekiyor. Çünkü Türkiye ile arasında 2 saat farklı var.
Çad Bağımsızlık Tarihi
11 Ağustos 1960 (Fransa’dan)
Çad Yönetim Biçimi / Devlet Yapısı
Tek Partili Cumhuriyet
Çad Anayasa
31 Mart 1995
Çad Eyaletler / Bölgeler / Şehirler
14 bölümden (il) oluşmaktadır;
Batha,
Biltine,
Borkou-Ennedi-Tibesti,
Chari-Baguirmi,
Guera, Kanem,
Lac,
Logone Occidental,
Logone Oriental,
Mayo-Kebbi,
Moyen-Chari,
Ouaddai,
Salamat,
Tandjile.
14 il toplam 54 ilçeye ayrılmıştır.
Çad Önemli Şehirler
Ndjamena,
Moundou,
Sarh,
Abéché
Faya
Çad’ın önemli şehirleridir.
Çad Bağımsızlık Günü
11 Ağustos
Çad’da Konuşulan Diller
Resmi dili Fransızca ve Arapça’dır.
Ülkede Fransızca ve Arapça’nın yanı sıra 100’den fazla dil ve lehçe kullanılmaktadır.
Ülkenin Kuzeyinde ise en yaygın olarak kullanılan diller Sara ve Sango’dur.
Diğer önemli yerel diller ise:
Maba,
Adamaya,
Sahra dilleri
Sudan dilleridir.
Çad Din
Devletin resmi dini yoktur.
Ancak halkın yüzde 90’ı Müslüman, yüzde 10’u Hıristiyan Animist’tir.
Ülkenin en büyük etnik topluluğu Müslüman Toubou halkıdır.
Bunun yanı sıra son dönemlerde İslam veya Hristiyanlığa geçmiş çok sayıda etnik topluluk da bulunmaktadır.
Kırsal alanlardaki halk daha çok animizm ve çeşitli yerel inançları sürdürmektedir dense de genel olarak İslamı seçmiş ve Müslüman olmuşlardır.
Müslümanlar’ı oluşturan gruplar Arap, Toubou, Hadjerai, Fulbe, Kotoko, Kanembou, Baguirmi, Boulala, Zaghawa ve Mabalar’dır.
Müslüman olmayanları oluşturan gruplar ise Sara, Ngambaye, Mbaye, Goulaye, Moundang, Moussei, Massalar’dır.
Türkiye-Çad İlişkileri
16. yy’da başlayan Türkiye ile Çad ilişkileri günümüzde halen sürmektedir. Cumhuriyet dönemi, Çad ile siyasi ilişkiler, 1969’da Nijerya’daki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği’nin Çad’a akredite olmasıyla devam etmektedir. Son dönemde Çad ile ikili ilişkilerde önemli mesafeler alınmıştır. Yapılan ziyaretler neticesinde çeşitli anlaşmalar imzalanmıştır. 2020 yılınd aaskeri anlaşma yapılmış ve Türkiye askeri üs çalışmalarına başlamıştır.
Ülkede ABD konsolosluğunun bulunduğu caddeye İstanbul caddesi ismi verilmiştir.
Çad Bayrağının Anlamı
Çad bayrağı, ülkenin Fransa’ya bağlı, özerk bir bölge olduğu 1959 yılında kullanılmaya başlamış ve 1960’da kazanılan bağımsızlığın ardından ülkenin resmi bayrağı olarak kabul edilmiştir.
Fransa bayrağı ile Pan-Afrika renklerinin temel alındığı bayrak; mavi, sarı ve kırmızı üç dikey şeritten oluşur. Mavi renk gökyüzünü, umudu ve ülkenin güneyini; sarı renk güneşi ve ülkenin kuzeyinde yer alan çölleri; kırmızı renk ise, ilerlemeyi, birliği ve halkın ülkesi için ölüme hazır olduğunu simgeler.
Neredeyse aynı olan Romanya ve Çad bayrağı, mavi rengin tonundan ayırt edilebilir.
Çad’da Otel Fiyaları
Ortalama bir otelin ücreti günlük 100 dolar. En meşhur olan otel Çinlilere ait Şangay otelidir. Bizim Şangay dışında kaldığımız bir otelde kapı yarıya kadar çatlak ve içerisi görünüyordu. Ücreti ise günlük 100 dolardı.
Ülkede 5 yıldızlı otellerde mevcut. Devrik Libya lider Kaddafi’nin yaptırdığı Ledger Plaza’da ise bir günlük 130 euro.
Hilton ve yeni yeni yapılan lüks otellerde mevcut.
Çad Ne Zaman Gidilir?
Ülkede yıl boyunca sıcaklık çok değişmediği için yağışsız sezonu tercih etmekte yarar vardır. Çünkü yağış sezonunda çok fazla böcek türü çıkmakta ve yaygın şekilde sıtma hastalığı yayılmaktadır.
Biz hemen hemen tüm mevsimlerinde Çad’a gittik. Her gittiğimizde farklı hava şartları ile karşılaşıyoruz. Kimi zaman sinek ve böcekten geçilmezken kimi zaman sıcak boğucu olabiliyor. Kum fırtınasının 10 gün boyunca dinmediğine bile şahit olduk. Yağışlı mevsimlerde uzun kollu giymek ve mutlaka sinek ilacı götürmeniz gerekiyor.
Genel olarak yağışlı sezonu ülkenin güneyinde Mayıs’tan Ekim’e kadar, kuzeyinde ise Haziran’dan Eylül’e kadar devam etmektedir. Ülkeyi ziyaret etmek için en ideal dönem; Kasım-Ocak arasıdır.
Seyahat için sağlık ve güvenlik tedbirleri uyarısı: Dünya Sağlık Örgütüne göre de, kanalizasyon ve temiz içme suyu hizmetleri ihtiyacı karşılamaktan uzak olduğu için Çad’da bulunulduğu sürece sadece marketlerde satılan şişe suyun tüketilmesi ve konaklama sırasında beraberinde bolca şişe suyu bulundurulması sağlığın korunması açısından gerekmektedir.
(T.C. Encemine Büyükelçiliği: http://encemine.be.mfa.gov.tr/Mission/Contact)
Çad Ülke Mutfağı / Yemek / Ne Yenir Ne İçilir?
Başlıca yemeğin adı “Eş”dir. Bu yemek buğday unu ya da galeta unu kullanılarak yapılır. Halkın “eş” adını verdiği bu yemek Fransızca’da “Bul” olarak ifade edilmekte olup, Çad’ın milli yemeğidir. Bu yemeğin yanına bamya, kurutulmuş ya da taze et, salça, soğan, yağ, sarımsak, kırmızı biberden yapılan sos hazırlanıyor ve bir lokma hamur sosa bandırılıp yeniliyor. Etin de önemli bir yere sahip olduğu Çad mutfağında kuzu eti en çok tercih edilen et çeşididir. Çad’da sol elle yemek yemek hoş karşılanmadığından özellikle Müslümanların bulunduğu bölgelerde sadece sağ el kullanmanız gerekmektedir.
Yukarda okuduğunuz yemek ve tarifi Çad’da yaşayıp maddi durumu iyi olanlar için geçerlidir. Halkın çoğu yukarda anlatıldığı kalitede bir yemeği hayatları boyunca görme imkanına sahip olamıyorlar. Evet eş en meşhur yemekleri ama onu da kendi imkanları ile yapıyorlar. Çoğu zaman karşımıza çıkan bu yemek mutfakları olmadığı için kumlu bir şekilde geliyor. Nadiren ve çok az et kullanılarak yapılıyor.
Dilencileri Bile Farklı
Ülkede yokluk o kadar ileri derecedeki dilencilik yapan çocuklar sizden para istemiyor onun yerine ellerindeki taslarla kaplarına katacağınız bir lokmanın peşindeler.
Çad Pratik Bilgiler
Ülkenin önemli şehirlerinde ATM’ler bulunmaktadır. Ancak ülkede Master Card yerine Visa tercih etmeniz önerilmektedir. Bir çok ATM’, sadece Visa kartları ile çalışmaktadır. Ülkenin kendi para biriminin yanı sıra Euro ve Dolar da bir çok yerde geçerlidir. Afrika’nın en fakir ülkelerinden biri olan Çad’da hepatit çeşitleri, sıtma, kolera ve AIDS gibi pek çok bulaşıcı hastalığa karşı da önlem almanız gerekmektedir. Ülke insanları yoksul ve aç olduklarından çok ufak bir para için bile saldırıya uğrama ihtimaliniz bulunmaktadır. Başkent Ndjamena dışındaki her bölge, yaşanan iç sıkıntılar nedeni ile tehlikelidir. Özellikle ülkenin kuzey bölümlerine gidebilmek için özel izin almak gerekmektedir.
Çad Dikkat Edilmesi Gerekenler / Önemli Bilgiler
Ülke, adını bir zamanlar Afrika’nın ikinci büyük gölü iken şimdi normal büyüklüğünün yüzde 10’una kadar küçülmüş olan Çad Gölü’nden almıştır. Yüzde 90’ı yok olan göl sebebiyle burası bazı yazarlar tarafından“Afrika’nın ölü kalbi” olarak nitelendirilmiştir. Yıllardır politik kargaşalar ve açlık ile boğuşan Çad’da hiç demiryolu bulunmamaktadır. İklim etkisi ile yaşanan periyodik kuraklıklar ve çekirge istilaları ülkenin en önemli felaketleridir.
Çad’a Seyahat Edecek Türk Vatandaşlarının Dikkatine (Dışişleri Bakanlığı Sitesinden Duyuru)
Hizmet, Hususi ve Umumi pasaport hamili vatandaşlarımız vizeye tabidir.
Diplomatik pasaport hamilleri 90 güne kadar seyahatlerinde vizeden muaftır.
Ülke genelinde, yabancıların fotoğraf çekmesi konusunda hassasiyet bulunmakta olup, fotoğraf makinesi ve cep telefonu gibi cihazlara el konulabilmektedir. Ayrıca insansız hava araçlarının (droneların) ülkeye girişi ve kullanımı izne tabidir.
Başkent Encemine’nin dışında yerleşim yerlerine özellikle karayoluyla seyahat etmek isteyen yabancılar yerel makamlardan izin almaktadır.
Vatandaşlarımızın Çad’a gelmeden önce sağlık kontrolünden geçmeleri, sarı humma, tifo, menenjit, hepatit ve çocuk felci aşılarını yaptırmaları ve sıtma ilacı kullanmaları gerekmektedir.
Çad’a seyahat edecek vatandaşlarımızın sağlık önlemleri ve gerekli aşılar konusunda güncel bilgileri T.C. Sağlık Bakanlığı Hudut ve Sahiller Genel Müdürlüğü’nden almaları yararlı olacaktır.
Afrika Hakkında Merak Edilenler isimli yazımı okuyarak kıta hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
ÇAD CUMHURİYETİ HAKKINDA
DİĞER AFRİKA YAZILARIM İÇİN TIKLAYIN
